Λιγότεροι φόροι και περισσότερες θεσμικές μεταρρυθμίσεις μπορούν να μειώσουν την παραοικονομία στην Ελλάδα, που αυτή τη στιγμή αντιπροσωπεύει το 24% της οικονομίας. Αυτό υποστηρίζει ο καθηγητής Φρίντριχ Σνάιντερ, ένας από τους κορυφαίους μελετητές του φαινομένου της παραοικονομίας. Ερχόμενος στη Θεσσαλονίκη, για την τελετή αναγόρευσής του σε επίτιμο διδάκτορα του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, έπεσε ακριβώς… πάνω της. «Ο ταξιτζής που με έφερε από το αεροδρόμιο μου είπε ότι με τα χρήματα της επίσημης δουλειάς του πληρώνει τα δάνεια και για να ζήσει την οικογένειά του δουλεύει ‘μαύρα’ σε μια ταβέρνα».

 Όσο κι αν ακούγεται παράδοξο, ο καθηγητής Σνάιντερ ξεκίνησε την κουβέντα μας λέγοντας ότι «αν δεν υπήρχε η σκιώδης οικονομία, η ύφεση θα ήταν ακόμη χειρότερη, επειδή αυτά τα χρήματα που κερδίζει κανείς στην παραοικονομία περνούν στην επίσημη οικονομία μέσω της κατανάλωσης».

 -Βέβαια αυτό το εισόδημα είναι αφορολόγητο και έτσι το κράτος δεν εισπράττει φόρους…

Η σκιώδης οικονομία σαφώς δεν είναι υποκατάστατο της επίσημης οικονομίας, αλλά εντός της δημιουργείται προστιθέμενη αξία και πρόσθετα εισοδήματα. Αν ο ταξιτζής μου δεν είχε εισοδήματα από την παραοικονομία δεν θα μπορούσε να αγοράσει πράγματα και να στηρίξει την επίσημη οικονομία. Συνήθως όσοι εργάζονται στην παραοικονομία έχουν μια παράλληλα και μια επίσημη δουλειά και πληρώνουν φόρους. Στη χώρα σας η κατάσταση διαφοροποιείται, καθώς τα ποσοστά της ανεργίας μεγαλώνουν, υπάρχουν πολλοί που δουλεύουν μόνο στη σκιώδη οικονομία. Πάντως, το κράτος είναι σίγουρα ο μεγάλος χαμένος.

-Πως μπορούμε να βγούμε από αυτό το φαύλο κύκλο των αδήλωτων εισοδημάτων και της φοροδιαφυγής;

Υπάρχει ένα «συμβόλαιο» μεταξύ του πολίτη και του κράτους. Αυτό έχει παραβιαστεί πολλαπλώς, γιατί δεν υπάρχει πια σχέση εμπιστοσύνης. Πάρτε για παράδειγμα τον ταξιτζή μου, που λέει «αφού οι πλούσιοι δεν πληρώνουν γιατί να πληρώσω εγώ;». Οι πλούσιοι ποτέ δεν πληρώνουν αρκετά, αλλά τουλάχιστον πρέπει να υπάρχει μια δικαιότερη κατανομή βαρών, για να πειστούν και οι υπόλοιπου να πληρώνουν φόρους. Αν κανείς δεν πληρώνει φόρους το κράτος δεν θα μπορεί να παρέχει πχ τις υπηρεσίες υγείας, οι άνθρωποι θα συνεχίσουν να δωροδοκούν για να είναι σίγουροι ότι θα τους προσέξουν στα νοσοκομεία…  Συμφωνώ ότι είναι φαύλος κύκλος. Αλλά σε μια οικονομία που καταρρέει η μόνη πιθανότητα ανάκαμψης είναι η κυβέρνηση να διαμοιράσει με δίκαιο τρόπο τα φορολογικά βάρη σε όλους τους πολίτες- των πλουσίων συμπεριλαμβανομένων. Δεν μπορείς να ζητάς αυτό από τον ταξιτζή μου να μη δουλεύει στη σκιώδη οικονομία, επειδή αυτός είναι ο μόνος τρόπος που έχει να συντηρήσει την οικογένειά του. Η πολιτική ελίτ έχει την ευθύνη να αλλάξει την κατάσταση.

– Τι είδους κίνητρα θα έκαναν τους Έλληνες να ζητούν και να δίνουν αποδείξεις, να πληρώνουν φόρους;

Δεν μπορείς να έχεις σε κάθε συναλλαγή έναν αστυνομικό να ελέγχει. Πρέπει να δίνεις κίνητρα. Αν για παράδειγμα πουλάς ή αγοράζεις ένα σπίτι, το 3% της αξίας που δηλώνεται να αποτελεί έκπτωση από τη φορολογία εισοδήματος. Έτσι κανείς δεν θα έχει συμφέρον να δηλώσει χαμηλότερη τιμή.  Επιπλέον, θα αυξηθούν και τα έσοδα του κράτους από τον ΦΠΑ.

-Αν ήσασταν ένας εκ των τριών εκπροσώπων της τρόικας τι θα συμβουλεύατε την κυβέρνηση;

Θα πρότεινα καταρχάς μια συμφωνία με την Ελβετία για τη φορολόγηση των 70 δις. ευρώ που έχουν οι Έλληνες σε ελβετικές τράπεζες. Με έναν μετριοπαθή φορολογικό συντελεστή 20% θα εισέρρεαν 14 δις. ευρώ στα κρατικά ταμεία. Αν η Ελβετία μπορεί να δώσει στοιχεία στην Αυστρία και τη Γερμανία, γιατί όχι και για την Ελλάδα; Νομίζω ότι στην περίπτωση της Ελλάδας απλώς δεν έγινε σοβαρή προσπάθεια διαπραγμάτευσης.

Ακόμη, θα σταματούσα τις περικοπές σε μισθούς και συντάξεις. Αν δεν έχεις αξιόπιστους και αποτελεσματικούς φορολογικούς μηχανισμούς, όσο και να αυξήσεις τη φορολογία δεν θα έχεις αποτελέσματα στον τομέα των εσόδων. Θα ήταν προτιμότερο η κυβέρνηση να προσλάβει περισσότερους επιθεωρητές για να κάνουν τους φορολογικούς ελέγχους, να τους δώσει οικονομικά κίνητρα αλλά και την κατάλληλη υποδομή για να γίνουν πιο αποτελεσματικοί, να δημιουργήσει νόμους για τη συνεργασία των τραπεζών με τις φορολογικές αρχές. Θα ήταν πολύ εύκολο να κάνετε αυτά τα βήματα.

Αυτό που θα έπρεπε οπωσδήποτε να γίνει, εκτός του αξιόπιστου φορολογικού συστήματος, είναι να παταχθεί η διαφορά. Αυτό θα πρέπει να είναι το κύριο μέλημα της κυβέρνησης και όχι περισσότερες περικοπές και αυξήσεις στη φορολογία γιατί έτσι η οικονομία βυθίζεται σε όλο και μεγαλύτερη ύφεση. Πρέπει να κάνετε θεσμικές αλλαγές, ώστε οι απλοί πολίτες να νιώθουν ότι η κυβέρνηση κάνει κάτι για αυτούς, και όχι μόνο για την τρόικα.

 -Γιατί πιστεύετε ότι δεν γίνονται μεταρρυθμίσεις;

Γιατί υπάρχει ένα κόστος, για τους πολιτικούς που έκαναν «χάρες» και έδιναν προνόμια, για τις ομάδες που επωφελήθηκαν από αυτά. Όμως η πολιτική ελίτ πρέπει να αντιληφθεί ότι πρέπει να μπει ένα τέλος. Νομίζω ότι ο κ. Σαμαράς κάτι κάνει [προς αυτή την κατεύθυνση] αλλά αν δεν προχωρήσει αποφασιστικά τους επόμενους τρεις με τέσσερις μήνες φοβάμαι ότι οι προοπτικές δεν θα είναι πολύ καλές.

Σοφία Χριστοφορίδου sofiachristoforidou@yahoo.gr

Φωτογραφίες: Αλέξανδρος Αβραμίδης

(Συνέντευξη  για τη «Μακεδονία της Κυριακής»)