Ήταν ένας κακός μαθητής, με σκαμπανεβάσματα στην απόδοσή του. Το σχολείο δεν τον είχε εμπνεύσει. Ίσως γι’ αυτό ήξερε τι να πει και πώς να εμπνεύσει τους μαθητές του εσπερινού τεχνικού λυκείου τού Ευκλείδη, όπου μίλησε στο πλαίσιο εκδήλωσης για τις «Ημέρες Καριέρας». Εκεί συνάντησαν και οι «Ε» τον Χάρη Τσέβη, τον χαρισματικό visual designer, που έγινε γνωστός στο ευρύτερο κοινό για τα διάσημα «μωσαϊκά» πορτρέτα του ιδρυτή της Apple, Στιβ Τζομπς.

Ανάμεσά στους πελάτες τού Χάρη Τσέβη περιλαμβάνονται εταιρείες όπως η Nike, η IKEA και η Toyota, μέσα ενημέρωσης όπως το Time, το Fortune και το Wired και διαφημιστικές όπως οι TBWA, Chiat, Day Los Angeles, Leo Burnett Hong Kong και BBH Sao Paolo.

Τα τελευταία 18 χρόνια διδάσκει οπτική επικοινωνία στο κολέγιο ΑΚΤΟ –«και βέβαια», όπως υποστηρίζει, μιλώντας στις «Ε», «όλα αυτά τα χρόνια, διδάσκοντας, διδάσκομαι. Ο λόγος είναι απλός: ποτέ δεν θέλησα να σταματήσω να είμαι φοιτητής».

Συμφωνεί ότι σήμερα τα δημόσια σχολεία είναι ξεχαρβαλωμένα, ότι δεν καλλιεργούν τη φαντασία και τη δημιουργικότητα –αλλά και πάλι, πιστεύει ότι «η χώρα θα πάει μπροστά από τα δημόσια σχολεία: τα καλύτερα σχολεία είναι τα νυχτερινά τεχνικά, όπου η σπουδαία τέχνη ξεκινά ως απλή τεχνική» εξήγησε στους μαθητές του «Ευκλείδη», επικαλούμενος τον καθηγητή του Χάρβαρντ, Μπρούνο Μουνάρι, που υποστήριζε ότι εκεί πηγαίνουν μαθητές που γνωρίζουν πώς είναι η ζωή και ποια είναι η αξία της μόρφωσης.

Με την ανυπομονησία και την περιέργεια του νέου, οι μαθητές του τμήματος Γραφιστικών Τεχνών του «Ευκλείδη» τον ρωτούσαν για τις τεχνικές δημιουργίας των υπέροχων ψηφιδωτών του, για το πώς έφτασε στο τελικό αποτέλεσμα. Ο ίδιος παρομοιάζει τον δημιουργό με τον αθλητή, που «για να φτάσει να συμμετέχει σε αγώνες, πρέπει να συντονίσει το σώμα του τέλεια. Να βρει τον ρυθμό του. Υπάρχουν τόσο πολλές λεπτομέρειες, τόσο πολλοί μύες να γυμναστούν. Και, παρότι μοιάζει δύσκολο, το κομμάτι της προπόνησης σε συγκεκριμένες ασκήσεις είναι κάτι που μαθαίνεται. Αρκεί να θέλεις».

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΤΑΛΕΝΤΟ;

«Οι αρχές της οπτικής είναι πάντα οι ίδιες. Πάντα θα πρέπει να ζωντανέψεις το θέμα σου, να ξαφνιάσεις, να προκαλέσεις τον θεατή να συμμετάσχει. Σκεφτείτε τον τρόπο που φτιάχνονται οι εικόνες –πάρτε τον πιο απλό και σχεδιάστε» τους προτρέπει.

Ακούγεται παράξενα αυτή η συμβουλή από έναν δημιουργό που αγαπά την πολυπλοκότητα στις δουλειές του: «Βγάζω το καπέλο σε όλους όσοι εκφράζονται απλά. Κι εγώ προσπαθούσα να είμαι απλός, μέσα από την πολυπλοκότητα. Με γοητεύει το να μπαίνεις σε μια εικόνα και να αφήνεσαι» λέει στις «Ε».

Γι’ αυτόν, «όλη η φύση είναι ένα μωσαϊκό»: από εκεί, εξάλλου, αντλεί πολλά από τα απλά μοτίβα του, που, επαναλαμβανόμενα σε διάφορους τόνους και μεγέθη, δημιουργούν ένα περίπλοκο μωσαϊκό, που σχηματίζει μια απλή εικόνα –μια μπαλαρίνα, έναν αθλητή, ένα πορτρέτο: «Όσοι προσπαθούν να με αντιγράψουν νομίζουν ότι κάνω απλώς μωσαϊκά. Όταν είσαι μόνο δεξιοτέχνης, κάνεις απλώς επίδειξη τού πως χειρίζεσαι την τεχνολογία. Όταν αγαπάς κάτι κι έχεις δουλέψει πολύ πάνω σ’ αυτό, όταν έχεις κάτι να πεις, τότε κάνεις τέχνη» μας λέει.

Και τι είναι η τέχνη για τον ίδιο; «Ένα πλησίασμα με τον κόσμο, ένας συντονισμένος χορός του καλλιτέχνη με τη φύση, το περιβάλλον, την κοινωνία».

Και το ταλέντο; «Αυτό που πολλοί ονομάζουν ταλέντο ίσως τελικά να μην είναι τίποτε άλλο από μεγάλα αποθέματα υπομονής -και κάτι ακόμη: άγνοια κινδύνου και έλλειψη φόβου μπροστά στην αποτυχία. Στα 18 χρόνια που διδάσκω έχω δει ελάχιστα παραδείγματα που να μπορώ να ονομάσω ‘ταλέντα’. Παιδιά που έμοιαζαν να έχουν μια φυσική κλίση, μια εξοικείωση με τη δημιουργία που να προκύπτει φαινομενικά εύκολα. Κι αυτές οι λίγες περιπτώσεις δεν ήταν και οι πιο επιτυχημένες. Νομίζω πως, ακόμη κι αν υπάρχει η φυσική κλίση, χρειάζεται να τη δουλέψει κανείς. Συχνά, η ύπαρξή της μπορεί να γεμίσει τον κατέχοντα με υπέρμετρη αυτοπεποίθηση, που να καταλήξει τελικά αντιπαραγωγική».

Η ΑΦΡΙΚΗ ΚΑΙ Η ΓΑΖΕΛΑ

Η αγαπημένη του παροιμία προέρχεται από τη Μαύρη Ήπειρο: «Εκεί συνηθίζουν να λένε ότι ‘Κάθε πρωί στην Αφρική, μια γαζέλα ξυπνάει. Ξέρει ότι θα πρέπει να μπορεί να τρέχει γρηγορότερα από το γρηγορότερο λιοντάρι, διαφορετικά θα πεθάνει… Κάθε πρωί στην Αφρική, ένα λιοντάρι ξυπνάει. Ξέρει ότι θα πρέπει να τρέχει γρηγορότερα από τη γρηγορότερη γαζέλα, διαφορετικά θα πεθάνει από την πείνα. Δεν έχει σημασία αν είσαι λιοντάρι ή γαζέλα: όταν θα έρθει το πρωί, θα πρέπει να ξέρεις να τρέχεις γρήγορα’. Η ζωή είναι ένας διαρκής αγώνας -είτε είσαι γαζέλα είτε λιοντάρι, κάθε πρωί πρέπει να σηκώνεσαι και να τρέχεις. Εγώ αυτό κάνω εδώ και 20 χρόνια».

Τον ρωτώ ποιο ψηφιδωτό ονειρεύεται να δημιουργήσει: «Μια ευτυχισμένη οικογένεια. Αυτό είναι το πιο δύσκολο, το πιο σύνθετο ψηφιδωτό».

«ΔΕΝ ΤΑΥΤΙΣΤΗΚΑ ΜΕ ΤΟΝ ΣΤΙΒ ΤΖΟΜΠΣ»

Ο Χάρης Τσέβης μισεί τις γενικότητες και τους μύθους –ειδικά αυτούς που δημιουργούν τα ΜΜΕ για τους επιτυχημένους. Ήταν ο Στιβ Τζομπς μύθος για τον ίδιο; «Όχι με την έννοια του προτύπου. Δεν ένιωσα να ταυτίζομαι μαζί του. Δεν είχα καμία σχέση ως χαρακτήρας μαζί του» μας λέει, αναφερόμενος σε σκοτεινές πτυχές της ζωής του Τζομπς, όπως η σχέση του με τα ναρκωτικά και η μη αναγνώριση του παιδιού του. «Αλλά και πάλι, πώς να τον κρίνεις, αφού δεν είσαι στη θέση του; Ο Τζομπς δεν καταλάβαινε την τεχνολογία χωρίς την ποίηση, έδινε θεωρητικό βάθος σε κάθε πράξη. Συμπύκνωνε όλη την κλασική Ελλάδα του Πλάτωνα –κι αυτό ήταν που με γοήτευε. Επίσης, έκανε ρήξεις, όπως κι εγώ, επειδή γενικά δεν πρέπει να είναι κανείς ήσυχος, μια που η ζωή ρέει. Δεν υπάρχουν βεβαιότητες, εκτός από το ότι θα πεθάνουμε» λέει.

«Ο ΧΡΟΝΟΣ ΤΟ ΜΟΝΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ»

Θυμήθηκα τα λόγια του προς τους μαθητές γραφικών τεχνών του «Ευκλείδη», που αναρωτιόνταν πώς θα ξεκινήσουν στον επαγγελματικό στίβο χωρίς κεφάλαιο: «Ο χρόνος είναι το μόνο πραγματικό κεφάλαιο. Δεν υπάρχει τίποτε άλλο που να μην ξαναγίνεται. Όσοι πληρώνουν σε χρήμα ή χώρο είναι επειδή δεν έχουν χρόνο. Ως νέοι, είστε εξ ορισμού πάμπλουτοι σε χρόνο. Έχετε σε αφθονία το πιο σημαντικό κεφάλαιο. Επενδύστε το, λοιπόν, σε ό,τι πιστεύετε ότι θα σας κάνει καλό. Αδιαφορήστε για ό,τι οι άλλοι σάς υποβάλλουν ως επιτυχία. Βρείτε τι είναι για εσάς η επιτυχία. Και, πιο πολύ από την επιτυχία, διεκδικήστε την ευτυχία. Η ζωή έχει το νόημα που εμείς έχουμε ανάγκη. Και δεν είμαστε όλοι ίδιοι. Ούτε θα είμαστε για πάντα οι ίδιοι».

Συνέντευξη στη Σοφία Χριστοφορίδου

 Φωτο.Σάκης Γιούμπασης.

Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Επιλογές» τεύχος Ιουνίου 2013