Όταν μαγειρεύω νιώθω ότι δημιουργώ. Δεν με πειράζει το χάος που δημιουργώ στο νεροχύτη. Το μόνο που με χαλάει είναι τα κρεμμύδια. Τα μάτια μου τσουζουν τόσο που δεν μπορώ να τα ανοίξω και να συνεχίσω. Όταν ανακάλυψα ότι κυκλοφορούσε κρεμμύδι καθαρισμένο σε σακουλάκι, στο ψυγείο με τα κατεψυγμένα, βρήκα τη χαρά μου. “Ωραία ιδέα, τόσο απλή και τόσο χρήσιμη σκέφτηκα”. Μόνο που δεν ήταν και τόσο φρέσκια.

Ξεφυλλίζοντας  την εφημερίδα “Μακεδονία”, σε κάποιο φύλλο της δεκαετίας  του ’70 έπεσα πάνω σε αυτή τη διαφήμιση: “Δεν θα ξανακλάψετε πια”! “Κρεμμύδι δίχως δάκρυα. Καθαρισμένο, κομμένο, έτοιμο για την κατσαρόλα” Με μια πιο προσεκτική ματιά διαπίστωσα ότι το προϊόν δεν παραγόταν στην Ελλάδα, καθώς υπήρχε “εισαγωγεύς” που είχε και τη γενική αντιπροσωπεία. Και μένω να αναρωτιέμαι, στην κατεξοχήν αγροτική οικονομία της Ελλάδας του 1970 δεν είχαμε παραγωγή κρεμμυδιών; Δεν μπορώ να το πιστέψω. Ενδεχομένως δεν είχε σκεφτεί κάποιος να προχωρήσει στη μεταποίηση του προϊόντος; Ίσως δεν υπήρχε η αγορά να στηρίξει το προϊόν; (αν και η ύπραξη διαφήμισης άλλα υποδηλώνει). Όποια και αν ήταν η αιτία, γεγονός ήταν ότι στην αγροτική Ελλάδα του ’70 κάναμε εισαγωγή καθαρισμένου κρεμμυδιού.

Στα χρόνια που ακολούθησαν η οικονομία της Ελλάδας άρχισε να αλλάζει φυσιογωμία. Τέσσερις δεκαετίες και μια κρίση μετά, φτάσαμε να μιλάμε για την ανάγκη “παραγωγικής ανασυγκρότησης” της χώρας.

Τις προάλλες έτυχε να πιάσω κουβέντα με τη διπλανή παρέα, όταν τους άκουσα να μιλούν για τα αγαπημένα μου παστέλια. Ήταν στελέχη μιας εταιρείας απο τη Θεσσαλονίκη που παράγει ονομαστά παστέλια. “Πιο πολύ εξάγουμε” μου είπε ο διευθυντής της εταιρείας “στο εξωτερικό ξέρουν τη θρεπτική του αξία, στην Ελλάδα όχι ακόμη”. “Και το σουσάμι;” ρώτησα. “Α, αυτό το εισάγουμε” μου απάντησε. Όχι ότι δεν ευδοκιμεί στην Ελλάδα, αλλά τα προηγούμενα χρόνια οι αγρότες προτιμούσαν τις καλλιέργειες με επιδότηση – και ποιος απο εμάς θα έκανε το αντίθετο, αν συνέφερε η καλλιέργεια που επιδοτούταν;

Για τις γιορτές αποφάσισα να αγοράσω παιχνίδια στη βαφτισιμιά μου, online, απο μιά ελληνική εταιρεία με έδρα τη Θεσσαλονίκη. Παράγγειλα έναν σιδηρόδρομο και ένα τηλεκατευθυνόμενο ελικοπτεράκι (made in China αλλά αυτό δεν μου έκανε εντύπωση). Πήρα και ένα εκπαιδευτικό παιχνίδι για να μάθει το παιδί το αλφάβητο και τις λέξεις. Το ελληνικό αλφάβητο και τις ελληνικές λέξεις. Το παιχνίδι ήταν εισαγόμενο απο την Ιταλία! “Α, είναι Clementoni, αυτά είναι καλά” μου είπε ένας ιταλοσπουδαγμένος φίλος μου. Όταν άνοιξα το παιχνίδι διαπίστωσα ότι είχε μέσα καρτέλες με γράμματα, αριθμούς και εικόνες και μια βάση όπου τις προσάρμοζες και όταν έδινες την απάντηση άκουγες ένα μήνυμα τύπου “μπράβο, το βρήκες”. Θέλω να πω, δεν ήταν καμιά διαστημική τεχνολογία, που ήταν αδύνατον να παραχθεί στην Ελλάδα. Αλλά, πιθανόν, η εισαγωγή να ήταν πιο συμφέρουσα από την παραγωγή του παιχνιδιού εδώ.

Τέτοια παραδείγματα, που σε κάνουν να αναρωτιέσαι “μα καλά, εμείς δεν μπορούμε να το κάνουμε;” θα βρίσκει ο καθένας στην καθημερινότητά του. Να, ας πουμε η σφουγγαρίστρα στο μπάνιο, που φέρει υπερήφανα στη συσκευασία την ελληνική σημαία και την ένδειξη: “Επαναστατικό προϊόν ελληνικής κατασκευής” (κάτι που απέκτησε χαρακτηριστικά “τίτλου τιμής” μόλις τα τελευταία χρόνια) αλλά λίγο πιο κάτω, στον “υπότιτλο”, γράφει φαρδιά πλατιά: “με ανθεκτικό γερμανικό ύφασμα”.

Σκέφτομαι όλα τα παραπάνω που θα μπορούσαμε να παράγουμε εδώ- τα κρεμμύδια, το σουσάμι, τα παιχνίδια, τη σφουγγαρίστρα. Πρώτα πρώτα για να καλύψουμε την εγχώρια ζήτηση κι ύστερα για εξαγωγές. Γιατί, οκ, ο κινέζος δουλεύει με πιο ανταγωνιστικές τιμές, αλλά ο Γερμανός που παράγει το ύφασμα, ή ο Ιταλός που παράγει το παιχνίδι; Τι διαφορετικό έχουν; Εξωστρεφή επιχειρηματική κουλτούρα. Δομές και θεσμούς που λειτουργούν, ώστε να μη σπαταλιούνται πόροι στη γραφειοκρατία και τη διαφθορά. Σταθερό φορολογικό σύστημα. Σταθερότητα εν γένει.

Σκέφτομαι από την άλλη όλα αυτά τα κοινοτικά λεφτά που σπαταλήθηκαν σε επιδοτήσεις για εργοστάσια που έμειναν κουφάρια στις βιομηχανικές περιοχές, για καταρτίσεις και σεμινάρια και συμβουλευτικές σε ανέργους που έκαναν κάποιους ΚΕΚατζήδες πιο πλούσιους και τους ανέργους να βγουν για μερικούς μήνες από τις λίστες του ΟΑΕΔ. Όλες αυτές τις δημοσιεύσεις που “παράγονται” από τα πανεπιστήμια και που ποτέ δεν θα γίνουν προϊόντα.

Μου έρχεται στο μυαλό και η περίπτωση μιας σύμπραξης πανεπιστημίου με ιδιωτική εταιρεία,  η έρευνα που έγινε καινοτόμο και εξαγώγιμο προϊόν, με πολλές εφαρμογές. Τι απέγινε; Η ιδέα έκανε “κλικ” σε ξένουν επενδυτές, που δέχτηκαν να τη χρηματοδότήσουν, αρκεί… η έδρα της εταιρείας να μεταφερθεί στο εξωτερικό, λόγο του ρίσκου που συνεπάγεται μια επένδυση στην Ελλάδα.

Ξαναβλέπω τη διαφήμιση του εισαγόμενου κρεμμυδιού: “Δεν θα ξανακλάψετε πια”! Ελπίζω να μην είναι γιατί θα μας έχουν στερέψει τα δάκρυα.