ο καθηγητής Οικονομικών Επιστημών και διευθυντής του Τομέα Ανάπτυξης και Διεθνούς Οικονομίας στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Παναγιώτης Πετράκης

Γιατί συζητάμε ξανά για την αύξηση του ποσοστού του “κουρέματος”; Τι άλλαξε από τον Ιούλιο;
Τον Ιούλιο συμφωνήθηκε ότι οι κάτοχοι ελληνικών ομολόγων θα αντάλλασσαν τα ομόλογα που έχουν αυτή τη στιγμή με άλλα, εγγυημένα από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΕΤΧΣ) -δηλαδή, ουσιαστικά και τυπικά με ευρωομόλογα. Το 21% που δινόταν σε καθαρές παρούσες αξίες ήταν από την επιμήκυνση του χρόνου και από το χαμηλότερο επιτόκιο, ενώ η ονομαστική απομείωση του ελληνικού χρέους θα ήταν 6%-8% μόνον.
Οι Γερμανοί συνειδητοποίησαν ότι αυτά τα οποία θα δίνανε στους πιστωτές της Ελλάδας ήταν πάρα πολλά σε σχέση με αυτά τα οποία θα έπαιρνε η ελληνική πλευρά. «Αν πρόκειται να εκδώσουμε 100 δισ. ‘ευρωομόλογα’ περίπου και να πάρουμε απλώς μια απομείωση 21% από την ελληνική πλευρά, η οποία θα έλυνε το χρηματοδοτικό της πρόβλημα, μήπως θα πρέπει ο ιδιωτικός τομέας να συμμετάσχει με μεγαλύτερο ποσοστό;» σκέφτηκαν.
Έχει σημασία η Ελλάδα να μην μπαίνει σε αυτού του είδους τις συζητήσεις, διότι καταρχάς δεν της πέφτει λόγος, αλλά και διότι δεν έχει διατυπωθεί τίποτα με σαφήνεια. Βέβαια, είναι ένα δώρο για την Ελλάδα το να απομειωθεί το χρέος της, αλλά έχει δύο παρελκόμενα: τις επιπτώσεις στις τράπεζες και τις επιπτώσεις στα ασφαλιστικά ταμεία. Ένα μεγάλο κούρεμα θα δημιουργήσει σοβαρό πρόβλημα στις τράπεζες, και μετά θα πρέπει να επανακεφαλαιοποιηθούν, ενδεχομένως πάλι με χρήματα του ΕΤΧΣ.

Άρα, τι συμφέρει περισσότερο την Ελλάδα, το 21% ή μεγαλύτερο ποσοστό;
Πρέπει να υπολογιστεί με ακρίβεια η απομείωση του χρέους, η ελάφρυνση του φορολογητέου βάρους που θα προέλθει από αυτήν τη διαδικασία. Διότι, εάν κάθε χρόνο πληρώνουμε 16 δισ. σε τόκους και εάν υποθέσουμε ότι θα μειωθεί το χρέος στο μισό, τότε θα πληρώσουμε 8. δισ. ευρώ. Αν, για παράδειγμα, χρειαστούν 20 δισ. ευρώ για να επανακεφαλαιοποιηθούν οι τράπεζες και τα ταμεία από την απώλεια που θα έχουν από τη μείωση της αξίας των ομολόγων που ήδη διαθέτουν (55 δισ. και 25 δισ. ευρώ, αντίστοιχα), θα χρειαστούμε 4-5 χρόνια για καλύψουμε τη ζημία. Αυτό θα μας συνέφερε, διότι μετά θα είχαμε 50% λιγότερο χρέος.

Μιλάμε δηλαδή για μείωση του χρέους των 360 δισ. ευρώ στο μισό;
Όχι, δυστυχώς. Διότι ένα μεγάλο μέρος του χρέους το έχει η ΕΚΤ, η οποία δεν συμμετέχει σε αυτές τις συζητήσεις. Δεν μιλάμε, δηλαδή, για μια τέτοια μείωση. Μια μείωση 50% στο χρέος που κατέχουν οι ιδιώτες θα αντιστοιχούσε σε μείωση 30% του συνολικού μας χρέους, το οποίο είναι σημαντικό ποσοστό. Όμως πρώτα από όλα πρέπει να ξεκαθαριστεί η πρόταση και στη συνέχεια να κάνουμε τους υπολογισμούς.

Μια τόσο μεγάλη μείωση του χρέους μπορεί να συνεχίσει να θεωρείται εθελοντική;
Δεν συζητάει κανείς μια εκδοχή μη εθελοντικής μείωσης, διότι τότε μιλάμε για κανονική πτώχευση. Με δηλώσεις τους τραπεζίτες ανέφεραν ότι δεν συζητούν σενάρια πάνω από 30%. Πιστεύω ότι είναι πολύ δύσκολο να γίνει μεγαλύτερη μείωση, τουλάχιστον σε αυτό το στάδιο. Ίσως κάνουν τη χάρη στον Σόιμπλε να δώσουν κάτι παραπάνω, αφού τους δώσει και αυτός, σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Ο θόρυβος που προκλήθηκε ήταν υπερβολικός, άκαιρος -και δεν ήταν και ζήτημα της κοινής γνώμης. Συζητούσαμε μια σκέψη που κάνουν οι Γερμανοί.

Όμως οι Γερμανοί είχαν διατυπώσει αυτή τη σκέψη ακόμα και πριν από τον Ιούλιο και βλέπουμε να εμμένουν…
Συμφωνώ, και πρέπει να ξέρετε ότι οι Γερμανοί έχουν ένα παρελθόν σε αυτού του είδους τις εμμονές. Η επιμονή του γερμανού διευθύνοντος συμβούλου του ΔΝΤ (2000-2004), Kohler, αναφορικά με τη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα στην αναδιάρθρωση του αργεντινού χρέους ήταν και ένας από τους πολλούς λόγους της αργεντίνικης τραγωδίας το 2005. Όλες αυτές οι εμμονές σχετίζονται με τα παρόντα συμφέροντα της Γερμανίας και με τη διατήρηση του ευρώ σε σχετικά χαμηλές τιμές. Επίσης, κατ’ αυτό τον τρόπο “κουρεύουν” τους αδυνάτους στην Ευρώπη σε όλα τα επίπεδα -και παραγωγικό και τραπεζικό και κοινωνικό.

Πώς μεταφράζεται αυτό στην περίπτωση του ελληνικού τραπεζικού συστήματος;
Πιστεύω ότι οι ελληνικές τράπεζες θα αντέξουν ένα κούρεμα μέχρι 30%, τουλάχιστον οι μεγάλες. Παραπάνω από αυτό το όριο ίσως υπάρξουν θέματα. Όμως, το αν μπει το ΕΤΧΣ στις τράπεζες δεν αφορά τους καταθέτες αλλά τους μετόχους -είναι ένα άλλης τάξης πρόβλημα.

Ένα κρατικοποιημένο τραπεζικό σύστημα δεν επηρεάζει την οικονομία;
Μάλλον θα ωφεληθεί η οικονομία… Πρέπει βέβαια να δούμε ποια μορφή θα πάρει η κρατικοποίηση. Δεν είναι βέβαιο ότι μέτοχος θα είναι το κράτος, διότι είναι το ΕΤΧΣ, το οποίο δεν ανήκει ακριβώς στο κράτος. Ανοίγουν άλλα θέματα.

Για κάποιους φαντάζει διέξοδος στα προβλήματά μας ένα μεγάλο κούρεμα, έστω κι αν δεν είναι σε εθελοντική βάση, μια στάση πληρωμών…
Τους θωπεύουν τα αυτιά διάφοροι που λένε «Τι άλλο θα πάθουμε, έχουμε φτωχύνει, έτσι κι αλλιώς». Θα είναι εφιάλτης. Ό,τι χειρότερο. Αν έχουμε 750.000 ανέργους με επίσημα στοιχεία, ο αριθμός αυτός θα διπλασιαστεί για 3-5 χρόνια.
Μπορεί σήμερα η Αργεντινή εμφανίζει να έχει υψηλό ρυθμό ανάπτυξης, αλλά επί 12 χρόνια ο ετήσιος πληθωρισμός δεν έπεσε κάτω από 25%. Μιλάμε για μια χώρα που δεν είχε ποτέ έλλειμμα στο εμπορικό της ισοζύγιο, διότι είναι κατεξοχήν εξαγωγική χώρα, και έτυχε να κάνει πτώχευση στην εποχή των παχιών αγελάδων. Τη δεκαετία 2000-2010 είχαμε άνοδο στις τιμές των πρώτων υλών και οι εξαγωγείς της είδαν χρυσές μέρες, όχι όμως και ο λαός. Δεν υπάρχει καμία αναλογία. Η Ελλάδα έχει 20% εξαγωνική δραστηριότητα και έχουμε μια δεκαετία παγκόσμιας οικονομικής αναταραχής μπροστά μας.

Οπότε; Αποδοχή των όρων των δανειστών μας με κάθε τίμημα;
Αυτή η ιστορία του μνημονίου και του μεσοπροθέσμου είναι λανθασμένη -το βλέπουν και οι ίδιοι οι εμπνευστές και σχεδιαστές του. Αναρωτιέμαι πότε θα έρθει η ώρα να συνειδητοποιήσουν τα λάθη που έκαναν, για να το επανασχεδιάσουν. Το μνημόνιο είχε δύο πλευρές: η μία ήταν η δημοσιονομική εξυγίανση και η άλλη η αλλαγή του οικονομικού μοντέλου. Όμως αυτή η αλλαγή στη Γερμανία διάρκεσε δέκα χρόνια, όχι τρία, όπως σχεδιάστηκε για την Ελλάδα. Για να επιβάλλει τους όρους της η Ελλάδα, χρειάζεται ισχυρή διαπραγματευτική δύναμη. Όμως το παρόν πολιτικό σκηνικό δεν εξασφαλίζει κάτι τέτοιο. Γι αυτό και βλέπουμε ότι συνεχώς υποχωρεί η ελληνική πλευρά: γιατί δεν υπάρχει ισχυρό πολιτικό μέτωπο στο εσωτερικό.

Και στην Ευρώπη δεν υπάρχει ισχυρή γραμμή…
Μην ξεχνάμε ότι η Ευρώπη έχει “παράδοση” στα πολύ μεγάλα λάθη. Ας αναλογιστούμε μόνο τα τελευταία εκατό χρόνια. Πρέπει να κρατήσουμε την ψυχραιμία μας. Αν δούμε την ιστορία, θα διαπιστώσουμε ότι οι κοινωνίες άντεξαν. Και η δική μας θα επιζήσει.

Δημοσιεύτηκε στη «Μακεδονία της Κυριακής» 22/10/2010 http://www.makthes.gr/news/politics/82047/