Αν δεις τις φωτογραφίες τους ξεκομμένες από το χώρο δεν μπορείς να ξεχωρίσεις αν πρόκειται για τον μανάβη της γειτονιάς σου, τον μπάρμαν που είδες χθες στο μπαρ, τον νεαρό φοιτητή που νοίκιασε διπλανό διαμέρισμα, τον ταξιτζή ή τον κιθαρίστα μιας εναλλακτικής μπάντας.

Tης Σοφίας Χριστοφορίδου

Photocredits: Robi Crevatin

Κάποτε ο κάθε ένας από αυτούς είχε μια ανάλογη ιστορία. Σήμερα η ταυτότητά τους συμπυκνώνεται σε μια και μόνη λέξη: πρόσφυγες. Οι συγκλονιστικές εικόνες που αντίκρισε η Ολλανδή φωτογράφος Gwen Versluis, όταν βρέθηκε τον Μάιο στη Λέσβο, προσφέροντας εθελοντική εργασία στον Ελβετικό Ερυθρό Σταυρό, εντυπώθηκαν βαθιά μέσα της. “Συνειδητοποίησα ότι δεν μπορείς να αφήσεις πίσω σου αυτές τις εικόνες. Επιστρέφοντας στην Ελβετία σκέφτηκα τι θα μπορούσα να κάνω με τις δικές μου δυνάμεις, ως καλλιτέχνης αλλά και με βάση την επαγγελματική εμπειρία στον τομέα της επικοινωνίας” λέει στη “ΜτΚ”.

ΔΙΠΛΑ ΠΑΓΙΔΕΥΜΕΝΟΙ

Εμπνευσμένη απο το διεθνές πρότζεκτ «Inside Out» του βραβευμένου από το TED φωτογράφου JR, επέστρεψε στην Ελλάδα τον περασμένο Ιούλιο, επισκέφτηκε το προσφυγικό καμπ «Καραμανλής» της Σίνδου και φωτογράφησε 60 άνδρες πρόσφυγες. Γιατί μόνο άνδρες; “Τα παιδιά και οι γυναίκες κερδίζουν τη συμπάθεια των ΜΜΕ. Οι άνδρες είναι στην καλύτερη περίπτωση “αόρατοι”, στη χειρότερη αντιμετωπίζονται ως εν δυνάμει δράστες σεξουαλικής παρενόχλησης ή ως τρομοκράτες. Κι όμως είναι αυτοί που αποτελούν το στήριγμα της οικογένειά τους, αισθάνονται το βάρος της ευθύνης ή και της ενοχής που δεν μπορούν να τους προσφέρουν ένα καλύτερο μέλλον. Αν δεν τους βοηθήσουμε να βρουν το δρόμο τους στις κοινωνίες μας, αν δεν μπορούν να δράσουν θα συσσωρεύουν οργή ή θα πέσουν σε κατάθλιψη.” λέει. Ονόμασε το πρότζεκτ «Παγιδευμένοι μέσα-Είμαι σαν και σένα» γιατί οι άνθρωποι αυτοί “είναι διπλά παγιδευμένοι, μέσα στα καμπς της Ελλάδας λόγω των κλειστών συνόρων της Ευρώπης, αλλά και μέσα στον εαυτό τους, από την αδυναμία τους να εκπληρώσουν το ρόλο τους ως στήριγμα της οικογένειας τους”. Ταυτόχρονα “θέλησα να υπογραμμίσω τις ομοιότητες που έχουμε όλοι ως άνθρωποι, να κάνω το κοινό να μπει στη θέση του πρόσφυγα και να αναρωτηθεί: Πώς θα ήταν αν ήμουν σαν εσένα; Πώς θα αισθανόμουν αν ήμουν στη θέση σου;».

ΚΕΡΔΙΣΑΝ ΞΑΝΑ ΤΗΝ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΟΥΣ

Πριν από μερικές ημέρες η Ολλανδή καλλιτέχνης επέστρεψε με τις τεράστιες αφίσες-πορτρέτα των προσφύγων, τα οποία βρήκαν τη θέση τους στην πρόσοψη του βιομηχανικού χώρου Blue Whale, δίπλα στο Καμπ Καραμανλής, τον οποίο έχει δημιουργήσει ο Ελβετικός Ερυθρός Σταθμός. Οι πρώτοι αποδέκτες του έργου της Gwen Versluis ήταν οι ίδιοι οι πρόσφυγες. “Για μένα ήταν πολύ σημαντικό να εκθέσω τις φωτογραφίες πρώτα εδώ, να δουν πρώτα οι ίδιοι τους εαυτούς τους, πριν εκθέσω τα πορτρέτα τους στην Ευρωπη. Όταν ξαναγύρισα αυτοί άνδρες ήταν τόσο χαρούμενοι, κοίταζαν επι ώρα τις φωτογραφίες τους και ήταν σαν  να κέρδιζαν ξανά την ταυτότητά τους. Εκθέτω τα πορτρέτα εδώ με την ελπίδα να κάνω τον κόσμο της πόλης να επισκεφτεί το καμπ για να δει τι συμβαίνει δίπλα τους” λέει.

Το επόμενο βήμα για την Gwen Versluis είναι να μεταφέρει την εγκατάσταση σε ευρωπαϊκές πρωτεύουσες για να διηγηθεί την ιστορία των ανθρώπων που απεικονίζονται στις φωτογραφίες, με εικόνα και με ήχο. Ο πρώτος σταθμός της θα είναι η Ελβετία, χώρα διαμονής αλλά όχι καταγωγής της- κι όπως λέει έχει και η ίδια τα δικά της προβλήματα ένταξης. “Θα προσπαθήσω να δημιουργήσω μια εμπειρία που να προσομοιάζει με την εμπειρία του καμπ, γιατί οι περισσότεροι στη δυτική Ευρώπη δεν έχουν ιδέα, είναι πολύ μακριά τους και για αυτό δεν μπορούν να συναισθανθούν την όλη κατάσταση”.

«Θέλω μια κανονική ζωή, δεν είναι ζωή εδώ»

Πριν αρχίσει τη φωτογράφηση, η Gwen Versluis έπρεπε να κερδίσει την εμπιστοσύνη των μοντέλων της, για να τους πείσει να σταθούν μπροστά από την κάμερα. Πέρασε πολύ χρόνο μαζί τους, άκουσε τις ιστορίες τους, τους φόβους και τις ανησυχίες τους, ανέπτυξε μια σχέση εμπιστοσύνης. Στη συνέχεια οι πρόσφυγες φόρεσαν τα καλύτερα ρούχα τους, χτένισαν τα μαλλιά τους και ξέθαψαν το πιο λαμπερό τους χαμόγελο. “Ένιωσα περήφανος που συμμετείχα στη φωτογράφηση της Gwen” λέει ο Ταγιπ, πρώην ιδιοκτήτης καφέ στη Δαμασκό και πατέρας ενός βρέφους που γεννήθηκε μέσα στα καμπ. “Θέλουμε να δείξουμε στον κόσμο ότι είμαστε κι εμείς άνθρωποι” λέει. Ο Χαμπτου Αλ Ιμπραχιμ έχει γυναίκα και δυο παιδιά. Βρίσκεται από τον Φεβρουάριο στην Ελλάδα. “Θέλω να δείξω το πρόσωπο μου, θέλω ο κόσμος να με κοιτάξει στα μάτια, θέλω μια κανονική ζωή, γιατί δεν είναι ζωή εδώ” είναι το μήνυμα που στέλνει. “Πολλοί θεωρούν τους Άραβες τρομοκράτες, για αυτό θέλαμε να δείξουμε το πρόσωπό μας” λέει ο Αντχαμ και προσθέτει: “Παντού υπάρχουν καλοί και κακοί, εγώ είμαι υπεύθυνος για τον εαυτό μου”.