Ένα από τα πιο δημοφιλή γκρουπ στο facebook για τη Θεσσαλονίκη, που σήμερα αριθμεί πάνω από 30.000 μέλη, ιδρύθηκε από έναν Ιρλανδό. Ο Ian Kehoe βρέθηκε τυχαία στην πόλη, την αγάπησε και θέλησε να ανακαλύψει την ιστορία της. Κάπως έτσι γεννήθηκε το γκρουπ “Παλιές Φωτογραφίες της Θεσσαλονίκης”. 

Μια σειρά από συμπτώσεις έφεραν τον Ian Kehoe στη Θεσσαλονίκη αλλά ήταν επιλογή του να συνεχίσει να ζει στην πόλη, γιατί από την πρώτη στιγμή “αισθανόμουν σαν στο σπίτι μου”. “Όταν πρωτοήρθα στη Θεσσαλονίκη ένιωσα γοητευμένος από αυτόν τον παράξενο συνδυασμό των αρχαίων σπαραγμάτων σε συνδυασμό με τις πολυκατοικίες της δεκαετίας του ’60. Ήταν σαν κάποιος να έριξε μια πυρηνική βόμβα κατά τη διάρκεια του πολέμου και μετά να έχτισε την πόλη, αφαιρώντας 600 χρόνια ιστορίας. Ήθελα να μάθω τι χάθηκε και γιατί. Όσο περισσότερο διάβαζα, τόσο ένιωθα ότι υπήρχε μια σημαντική ιστορία που έπρεπε να ειπωθεί- για μένα, μια από τις πιο αξιοσημείωτες αστικές ιστορίες που υπάρχουν”.  Άρχισε να κάνει περιπάτους στην περιοχή της Άνω Πόλης, προσπαθώντας να βρει ίχνη του παρελθόντος. “Μια μέρα είδα ότι είχε καταρρεύσει ένα παλιό σπίτι που μου άρεσε πολύ. Για μένα εκείνο το σπίτι ήταν ένα πολύτιμο κομμάτι ιστορίας που θα έπρεπε να διαφυλαχθεί, αλλά κανείς δεν φαινόταν να το είχε προσέξει”. Ο Ίαν έκανε μαθήματα αγγλικής γλώσσες σε μια ομάδα φοιτητών και όταν η συζήτηση έφτασε στο θέμα της τοπικής ιστορίας, ρώτησε τους μαθητές τους για την εβραϊκή κοινότητα της πόλης. “Μου έκανε τρομερή εντύπωση το ότι κανείς δεν ήξερε ότι υπήρχε καν εβραϊκή κοινότητα στη Θεσσαλονίκη”.

Κάποια στιγμή αγόρασε μια παλιά καρτ-ποστάλ της πόλης και η εικόνα τον συνεπήρε. “Ήταν σαν να έριχνα μια κλεφτή ματιά σε έναν κόσμο που είχε χαθεί. Τίποτα από όσα έβλεπα στην κάρτα δεν υπήρχε πια. Σκέφτηκα ότι αν καταλαβαίναμε τι χάθηκε ίσως να θέλαμε να προστατεύσουμε ό,τι απέμεινε. Ως εκπαιδευτικός ένιωθα ότι κάτι έπρεπε να γίνει ώστε οι νέοι άνθρωποι να αντιληφθούν την αξία της ιστορικής κληρονομιάς της πόλης. Ήμουν σχετικά καινούριος χρήστης του facebook  αλλά σκέφτηκα ότι θα μπορούσε να λειτουργήσει ως καλό εργαλείο γνώσης. Έτσι άρχισα το γκρούπ, τον Ιανουάριο του 2008”.

-Σήμερα το γκρουπ έχει πάνω από 30.000 μέλη. Σε εξέπληξε η συμμετοχή;

Αυτό δεν συνέβη δια μιας. Το γκρουπ ξεκίνησε με εκατό μέλη και το δίκτυο των μελών “χτίστηκε” με κόπο, προβάλλοντας μικρά φιλμάκια και φωτογραφικό υλικό. Όταν έφτασε τα 10.000 μέλη απέκτησε τη δική του δυναμική και πλέον πολλοί έκαναν εγγραφή στο facebook μόνο για να δουν τη συλλογή των φωτογραφιών. Έχω την εντύπωση ότι η συμμετοχή μεγάλωσε μετά το 2010 εν μέρει λόγω κρίσης, γιατί ίσως το γκρουπ ήταν για κάποιους μια διαφυγή από τη σκληρή πραγματικότητα του παρόντος. Σήμερα φτάσαμε να έχουμε την μεγαλύτερη συλλογή φωτογραφιών που υπήρξε ποτέ και προσπαθούμε να οργανώσουμε το υλικό μας. Το γκρουπ έχει εξελιχθεί σε μια απίστευτη πηγή γνώσης- δεν είναι μόνο οι φωτογραφίες αλλά και η συλλογική γνώση που έχουν καταθέσει τα μέλη, ιδίως αυτοί που μελετούν την τοπική ιστορία, οι γνώσεις των οποίων είναι πραγματικά απίστευτες. Ανακαλύψαμε πολλά στοιχεία που έθεταν σε αμφισβήτηση τις κοινά αποδεκτές εκδοχές της ιστορίας της και αυτή η δουλειά που έγινε νομίζω ότι αξίζει να ληφθεί σοβαρά υπόψιν. Συνεχίζουμε να προσθέτουμε νέα μέλη, αλλά στο μεταξύ δημιουργήθηκαν πολλά παρόμοια γκρουπ και αρχίζει να δημιουργείται κορεσμός.

-Εσύ πως το ερμηνεύεις ότι χρειάστηκε ένς Ιρλανδός για να παρακινήσει τους Θεσσαλονικείς για την πόλη τους; 

Δεν ξέρω έπαιξε οποιοδήποτε ρόλο το ότι είμαι Ιρλανδός. Ήταν πρόβλημα, επειδή δεν μιλώ τόσο καλά την ελληνική γλώσσα, αλλά από την άλλη ίσως βοήθησε επειδή ως ξένος δεν είχα μια παγιωμένη άποψη για την ιστορία της πόλης, δεν ήμουν προκατειλημμένος. Από την αρχή πίστευα ότι το γκρουπ δεν έπρεπε να αφορά αποκλειστικά τους Έλληνες αλλά να έχει μέλη και ξένους, ώστε η ιστορία της πόλης να τραβήξει την διεθνή προσοχή. Αν και η γλώσσα είναι περιοριστικός παράγοντας, έχουμε μέλη από όλο τον κόσμο.

-Τι σου έμεινε από αυτό το διαδικτυακό “πείραμα”;

Καταρχάς ότι χρειάζεσαι την βοήθεια πολλών ανθρώπων για να λειτουργήσει σωστά κάτι τέτοιο. Ευτυχώς υπάρχει μια θαυμάσια ομάδα διαχειριστών (admin) που με βοηθά στη λειτουργία του γκρουπ αλλά και στην παραγωγή ενός μεγάλου μέρους από το περιεχόμενο που δημοσιεύεται εκεί. Έμαθα ότι υπάρχουν πολύ ευρεία περιθώρια στο πως μπορεί να λειτουργήσει ένα γκρουπ στο facebook.

Σε κάποια φάση δεχόμασταν διάφορα σχόλια από ακροδεξιούς, που  ίσως να αισθανόταν ότι απειλούνταν από τις εικόνες της Θεσσαλονίκης που παρουσιάζονταν στο γκρουπ.

Μένουν πολλά ακόμη να γίνουν στο κομμάτι της εκπαίδευσης σε θέματα τοπικής ιστορίας. Νομίζω ότι τα παιδιά πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να μαθαίνουν και την τοπική ιστορία, όχι μόνο την εθνική ιστορία της χώρας, και να νιώθουν μέρος της πολυπολιτισμικής ιστορίας της πόλης.

Το Facebook είναι πλέον γεμάτο από παλιές φωτογραφίες της Θεσσσαλονίκης αλλά υπάρχει ο κίνδυνος να γίνουν όλα αυτά τα γκρουπ, ομάδες νοσταλγίας και στο μεταξύ οι αιτίες που με έκαναν να δημιουργήσω το γκρουπ, να μην έχουν εκλείψει. Αν θέλουμε να δημιουργήσουεμ κάτι που θα μείνει για τους νέους ανθρώπους πρέπει να τους δείξουμε την αξία που υπάρχει στην ιστορική κληρονομιά της πόλης. Η Θεσσαλονίκη έχει ένα τεράστιο δυναμικό που μπορεί να αναπτύξει και να προσελκύσει το ενδιαφέρον των επισκεπτών. Χρειάζεται απλώς όραμα και φαντασία για να προβάλει την ιστορία της στους τουρίστες. Νομίζω ότι το σημερινό δημοτικό συμβούλιο έχει κάνει πολλά βήματα προς αυτή την κατεύθυνση.

Πρώτα από όλα όμως η πόλη της πρέπει να συμβιβαστεί με πολλά ζητήματα του παρελθόντος της, που μέχρι σήμερα δεν συζητιούνται- και να το κάνει για τον εαυτό της. Εξάλλου, οι τουρίστες δεν ενδιαφέρονται μόνο για τις φωτεινές πλευρές της ιστορίας μια πόλης. Θα πρέπει να καταλήξουμε σε μια κοινή αφήγηση του παρελθόντος, χωρίς αποκλεισμούς.

-Τι σχέδια έχεις για αυτό το υλικό που έχει συγκεντρωθεί συλλογικά στο γκρουπ του facebook;

Επί του παρόντος αναζητώ χρηματοδότηση για ένα μεγάλο ντοκιμαντέρ με τίτλο «Κρυμμένη Πόλη» (Hidden City) που θα διερευνά τις διασυνδέσεις ανάμεσα στο παρελθόν και το παρόν της πόλης και θα εστιάσει σε ορισμένα αμφιλεγόμενα ζητήματα σχετικά με την εβραϊκή ιστορία της πόλης, την καταστροφή κτιρίων και την αποτύπωση της ιστορίας στα, and how the city’s history is presented in future developments. Σκοπεύω επίσης να δημιουργήσω ένα Κέντρο Πολιτιστικού Τουρισμού, με στόχο να λειτουργήσει ως πλατφόρμα για νέους που θέλουν να αναπτύξουν καινοτόμα και πειραματικά προϊόντα τουρισμού στη Θεσσαλονίκη. Φυσικά το γκρουπ θα εξακολουθεί να εξελίσσεται και η συνδρομή των μελών είναι πάντα ευπρόσδεκτη.

Τι αγαπάς περισσότερο σε αυτή την πόλη; 

Το παρελθόν και το μέλλον της. Τη ζωντάνια που δίνουν στην πόλη οι φοιτητές, το γεγονός ότι όλοι βρίσκονται συνεχώς έξω, και ποτέ δεν νιώθεις μόνος στη Θεσσαλονίκη. Νομίζω ότι την “ερωτεύτηκα” επειδή ακριβώς τη βρήκα μια πόλη με χαμηλή αυτοεκτίμιση, με πληγές από το παρελθόν και με τόσα πολλά που μένουν ακόμη να ανακαλύψει κανείς για αυτήν.

Συνέντευξη: Σοφία Χριστοφορίδου

Δημοσιεύτηκε στις «Επιλογές», τεύχος Ιουνίου 2014