Το προσφυγικό και οικονομική κρίση στην Ελλάδα έχουν κάτι κοινό: τα αντανακλαστικά της Γερμανίας άργησαν να λειτουργήσουν, ενώ η κοινή ευρωπαϊκή πολιτική παραμένει ακόμη ζητούμενο.

Της Σοφίας Χριστοφορίδου

Αποστολή: Βερολίνο, Μόναχο

Μέχρι στιγμής μόνο οι 9 από τις 28 χώρες έχουν δηλώσει προθυμία να δεχτούν πρόσφυγες. Όταν όμως τίθεται το ερώτημα αν υπάρχει σχέδιο Β για την αντιμετώπιση του προσφυγικού, με δεδομένο ότι η μία μετά την άλλη οι χώρες του βαλκανικού διάδρομου σηκώνουν φράχτες ή κλείνουν τα σύνορά τους, οι βουλευτές του κυβερνητικού συνασπισμού στη Γερμανία είναι αφοπλιστικά ειλικρινείς: “Δεν τολμώ να φανταστώ το plan Β” λέει βουλευτής των χριστιανοκοινωνιστών. “Βασιζόμαστε ότι το σχέδιο Α θα επιτύχει. Το plan Β είναι αυτό που φοβάστε στην Ελλάδα”, ότι δηλαδή χιλιάδες μετανάστες θα εγκλωβιστούν στη χώρα μας, συμπληρώνει συνάδελφός της των χριστιανοδημοκρατών, σε συζήτηση με Έλληνες δημοσιογράφους, που έγινε υπό τον όρο της ανωνυμίας.

 

Και οι ίδιοι αναγνωρίζουν ότι “δεν στηρίξαμε πολύ ουσιαστικά Ελλάδα, όσον αφορά τα σύνορά της” γιατί υπάρχουν κράτη μέλη που “δεν είναι της άποψης ότι έπρεπε να στηρίξουμε”. Δεν είναι μόνο οι Έλληνες που νιώθουν μοναξιά στη διαχείριση του προσφυγικού. “Περίμενα ότι τα άλλα κράτη μέλη θα έδειχναν αλληλεγγύη, αποδεχόμενα το σύστημα των ποσοστώσεων. Μέχρι στιγμής αντιμετωπίζουμε το πρόβλημα σχεδόν μόνοι μας” σημειώνει ο δρ. Θόρστεν Χέμιγνκ. επικεφαλής του γραφείου ευρωπαϊκής πολιτικής του υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικής Πρόνοιας στο κρατίδιο της Βαυαρίας.

Αναγκαίο κακό η Τουρκία

Κανείς δεν είναι ευχαριστημένος με την πρόσφατη συμφωνία με την Τουρκία. “Σήμερα δεν ξέρουμε που ακριβώς είναι τα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ. Η Ελλάδα ή μήπως ή Τουρκία; Δεν διάβασα στον τύπο καμία προσπάθεια ποινών στους διακινητές. Μια τέτοια είδηση θα έκανε πιο προσεκτικούς και τους πρόσφυγες” σχολιάζει σε επικριτικό τόνο βουλευτής των χριστιανοδημοκρατών. Όλοι όμως αναγνωρίζουν ότι η χώρα φιλοξενεί αυτή τη στιγμή 2,2 εκατομμύρια πρόσφυγες και μετανάστες και παίζει κομβικό ρόλο στη διαχείριση του προβλήματος. “Θα πρέπει να συνομιλούμε με όλους, ακόμα κι αν δεν λαμβάνουμε υπόψιν τις αρχές μας. Η αξιοπιστία έρχεται σε δεύτερη μοίρα. Προέχει να ενεργοποιήσουμε όλες τις δυνάμεις και τα μέσα για να οδηγηθούμε σε λύση. Συνομιλούμε και με τον Πούτιν για να απαλύνουμε πρόβλημα με τους πρόσφυγες” σημειώνει βουλευτής των σοσιαλδημοκρατών. “Θα ήμασταν πανευτυχείς αν η Τουρκία αντιμετώπιζε το ζήτημα επί τόπου” παραδέχεται μια συνάδελφός του.

“Να σταματήσουμε να πουλάμε όπλα στη Συρία. Να σταματήσουμε να πληρώνουμε την Τουρκία για να τους κρατήσει στο έδαφός της” προτείνει η Μόνικα Στάινχοϊζερ, διευθύντρια της ΜΚΟ Bayerischen Flüchtlingsrat , που εδρεύει στο Μόναχο. “Το να ξεχωρίζονται οι πρόσφυγες σε καλούς και κακούς, επί τουρκικού εδάφους μποϋκοτάρει από μόνο του τη διαδικασία του ασύλου. Το να μην τους αφήνουν να φύγουν συνιστά παραβίαση των στοιχειωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων” συμπληρώνει. Για την ίδια, το σύστημα “Δουβλίνο 2” πρέπει να καταργηθεί, “γιατί ποτέ δεν λειτούργησε και κόστισε πολύ” και θα πρέπει κάθε χώρα να δεχτεί έναν αριθμό προσφύγων, βάσει ποσοστώσεων. “Αν ένα κράτος μέλος δεν δέχεται αρκετούς πρόσφυγες να πρέπει να πληρώνει. Αυτό θα έκανε τα πράγματα πιο εύκολα”.

“Θα έπρεπε να λέμε ότι τα εξωτερικά μας σύνορα είναι στην Ελλάδα, να έχουμε κοινή υπηρεσία ελέγχου συνόρων, αλλά οι κυβερνήσεις δεν θέλουν ούτε να ακούν για κάτι τέτοιο” υποστηρίζει ο Γιόζεφ Ιάνινγκ, επικεφαλής του γραφείου του think tank EFCR στο Βερολίνο. Ο ίδιος πιστεύει ότι θα έπρεπε να υιοθετηθεί μια ευρωπαϊκή προσέγγιση στην αντιμετώπιση του ζητήματος με κέντρα υποδοχής χρηματοδοτούμενα από τον κοινοτικό προϋπολογισμό, ακόμη και στέρηση κονδυλίων από τα διαρθρωτικά ταμεία στις χώρες που αρνούνται να δεχτούν πρόσφυγες. “Η Μέρκελ μιλά τώρα την ίδια γλώσσα με αυτή  Ρέντσι τον Αύγουστο. Αργήσαμε όμως και τώρα πληρώνουμε το τίμημα”.

Η αποστολή της Μέρκελ

Κόρη ενός προτεστάντη ιερέα, η Άγκελα Μέρκελ φαίνεται να έχει αναλάβει να φέρει σε πέρας μια ηθική αποστολή απέναντι στους πρόσφυγες.  Το momentum φαντάζει ιδανικό για να παίξει η χώρα της ένα διαφορετικό ιστορικό ρόλο, σε σχέση με το πολύ βαρύ παρελθόν της.“Εάν πρέπει να απολογούμαστε επειδή σε μια κατάσταση ανάγκης δείξαμε ένα φιλικό πρόσωπο, τότε αυτή δεν είναι η χώρα μου» είχε πει στις αρχές Σεπτεμβρίου, ωστόσο με την επιμονή της στην πολιτική ανοικτών συνόρων η δημιουργεί αμηχανία στο πολιτικό της ακροατήριο. Η στάση της έχει την υποστήριξη των κεντρώων και αριστερών ψηφοφόρων, σε αντίθεση με τους ψηφοφόρους του κόμματός της. Η προσφυγική κρίση έφερε στο προσκήνιο και μια άλλη κρίση, ότι “οι Γερμανοί δεν μπορούν να καταλάβουν την πολιτική τους ηγεσία” όπως σημειώνει ο δρ. Βολφ Ζίγκερτ, ένας διανοούμενος, μέλος του οικολογικού κινήματος. “Η κ. Μέρκελ είναι σίγουρη για την απόφαση που έχει πάρει, για αυτήν είναι ζήτημα αρχής. Οι αριστεροί δεν αμφισβητούν τα κίνητρα της, αλλά την επικρίνουν ότι θα έπρεπε να είχε δράσει νωρίτερα. Από την άλλη δεν φαίνεται να πείθει τα μέλη του κόμματός της” σημειώνει η Άννα Χανκε, δημοσιογράφος του δημόσιου δίκτυου ραδιοτηλεόρασης RBB.“Ο διχασμός της κοινωνίας θα βαθύνει” προβλέπει η Κριστίνε Σλέτζερ, δημοσιογράφος στη Suddeutsche Zeitung.“H μαμά Μέρκελ ακολούθησε την καρδιά της στο προσφυγικό και έχασε τη Γερμανία” συνοψίζει πολύ εύστοχα η βρετανική Telegraph. Σύμφωνα με μια πρόσφατη δημοσκόπηση για την Bild το  48% των Γερμανών δεν τη θέλει ξανά καγκελάριο ο 2017. Ωστόσο η πλειοψηφία των ψηφοφόρων του κόμματός της  (87%) βλέπει ότι δεν υπάρχει κάποιος ισχυρότερος για να τη διαδεχτεί. Η κ. Μέρκελ έχει ένα ισχυρό σύμμαχο, τους βιομήχανους, των οποίων τα κίνητρα είναι λιγότερο ανθρωπιστικά. Με τους σημερινούς ρυθμούς γεννήσεων, 1,3 παιδί ανά ζευγάρι, το 2030 θα λείπουν από τη Γερμανία 7 εκατομμύρια εργατικά χέρια. Για να μην μειωθούν οι συντάξεις ούτε να αυξηθεί το όριο συνταξιοδότησης, θα πρέπει να εισέρχονται στην αγορά εργασίας 300.000- 500.000 μετανάστες ετησίως.

Οι φόβοι των Γερμανών

Αξιωματούχος της ομοσπονδιακής κυβέρνησης για θέματα μετανάστευσης μας αναλύει τους τέσσερις φόβους της γερμανικής κοινωνίας.

• Πρώτον το κράτος να χάσει τον έλεγχο με τις προσφυγικές ροές. Μέχρι στιγμής η Ά. Μέρκελ έχει αρνηθεί να ορίσει ανώτατο όριο προσφύγων που θα υποδεχτεί η Γερμανία.
• Δεύτερον, την πιθανή σύνδεση του προσφυγικού με την τρομοκρατία, ειδικά μετά τις επιθέσεις στο Παρίσι. Ωστόσο η ίδια αξιωματούχος σημειώνει ότι οι τρομοκράτες δεν ήταν πρόσφυγες αλλά πολίτες ευρωπαϊκών χωρών στις οποίες “σε αντίθεση με τη Γερμανία, η πολιτική ενσωμάτωσης ήταν αποτυχημένη”
• Τρίτον η μακροπρόθεσμη μετατροπή της χώρας σε ισλαμικό κράτος, με τζαμιά και μαντηλοφορούσες γυναίκες παντού. Το αντεπιχείρημα είναι ότι “περισσότερο θρησκευόμενοι είναι οι μουσουλμάνοι της διασποράς”, εν προκειμένω οι Τούρκοι που ζουν στη Γερμανία, παρά όσοι εγκαταλείπουν χώρες όπως η Συρία υπό το φόβο του Ισλαμικού Κράτους.
• Τέταρτον, το κόστος διαχείρισης του προσφυγικού και το κατά πόσο αυτό θα επηρεάσει το επίπεδο παροχών και φόρων του μέσου Γερμανού. Μέχρι τον Οκτώβριο του 2015 είχαν διατεθεί 740 εκατ. ευρώ για την υποδοχή και στέγαση, ενώ το 2015 το ποσό αυτό θα φτάσει τα 2.3 δισ. ευρώ μόνο στη Βαυαρία. “Τον ίδιο φόβο είχαν και με την ένταξη 3,5 εκατ. Ρώσων γερμανικής καταγωγής και των ανατολικογερμανών”, σημειώνει η συνομιλήτριά μας. Πάντως το επιχείρημα δεν πείθει τους Γερμανούς που ζουν σε φτωχότερα κρατίδια και παραπονιούνται ότι “δεν υπάρχουν λεφτά να επιδιορθώσουμε τις τουαλέτες στα σχολεία και δίνουμε χρήματα στους μετανάστες”.

“Μέχρι στιγμής δεν υπάρχει πρόβλημα αλλά θα ήθελα να ξέρω πόσοι θα έρθουν, να υπάρχει ένα όριο, να ξέρουμε πχ ότι θα έρθουν 500 χιλιάδες ακόμη” μας λέει ένας νεαρός, σε μια εργατική συνοικία του Μονάχου, που μένει απέναντι από το κέντρο φιλοξενίας προσφύγων και μεταναστών. Το δικό του ανώτατο όριο τοποθετείται στο 5% του πληθυσμού- δηλαδή στα 4 εκατομμύρια. “Οι Γερμανοί συνάδελφοί μου, όταν μιλούν ανοικτά μεταξύ τους, λεν ‘είμαστε στη χώρα μας και φοβόμαστε να ασκήσουμε κριτική, γιατί θα μας χαρακτηρίσουν Ναζί’” λέει μια νεαρή Τουρκάλα που συναντάμε στην ίδια περιοχή.

Δεν ήταν προετοιμασμένοι

Μέχρι το τέλος Οκτωβρίου η Γερμανία είχε υποδεχτεί 800.000 πρόσφυγες, εκ των οποίων το 70% έχει καταγραφεί, σύμφωνα με όσα αναφέρει αξιωματούχος της ομοσπονδιακής κυβέρνησης, αρμόδια για θέματα μετανάστευσης και ενσωμάτωσης. Μέχρι το τέλος της χρονιάς ο αριθμός αυτός θα φτάσει το 1 εκατομμύριο, τετραπλάσιος σε σχέση με το 2014. Στο Βερολίνο, μια πόλη 3,5 εκατομμυρίων κατέφθασαν 62.000 πρόσφυγες και μετανάστες από την αρχή του χρόνου. Μέχρι πρότινος καταγράφονταν καθημερινά περί τα 300 άτομα , αριθμός που διπλασιάστηκε μόλις τον Αύγουστο. Η πρωτεύουσα δεν είναι το καλύτερο παράδειγμα ως προς τις διαδικασίες κάτι που επισημαίνουν σε κάθε ευκαιρία κυβερνητικοί αξιωματούχοι, ρίχνοντας το φταίξιμο στην τοπική κυβέρνηση του Βερολίνου.

Αυτό που φοβίζει τους Γερμανούς είναι η έλλειψη προβλεψιμότητας, το να μην ξέρουν πόσοι ακόμη θα έρθουν από εδώ και πέρα σημειώνει ο Γιόζεφ Ιάνινγκ, από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων, ένα think tank.“Δεν ήμασταν έτοιμοι για τόσο μεγάλες προσφυγικές ροές” παραδέχονται αξιωματούχοι στο Βερολίνο, σημειώνοντας ότι στην αρχή οι εθελοντικές οργανώσεις ήταν πιο οργανωμένες από τις τοπικές κυβερνήσεις. Από την πλευρά τους οι Βαυαροί μεταθέτουν τις ευθύνες στην πλευρά της ομοσπονδιακής κυβέρνησης.“Οι αρχές δεν διάβαζαν εφημερίδες, για αυτό βρέθηκαν έκπληκτοι απέναντι στο πρόβλημα. Σαν να ζούσαν μέσα σε φούσκα. Μα η Εγγύς Ανατολή λέγεται έτσι γιατί είναι κοντά μας!” σχολιάζει η Μόνικα Στάινχοϊζερ, από το Συμβούλιο για τους Προσφυγες.

Μαύρες τρύπες στο σύστημα

“Επικρατεί αναρχία κατά κάποιο τρόπο. Κανείς δεν ξέρει ακριβώς πόσοι πρόσφυγες και μετανάστες έχουν έρθει. κάποιοι εξέρχονται χωρίς καν να καταγραφούν. Ακόμα και ασυνόδευτοι ανήλικοι εξαφανίζονται” προσθέτει η ίδια. Τα συστήματα της αστυνομίας, του ομόσπονδου κρατιδίου και της ομοσπονδιακής κυβέρνησης δεν επικοινωνούν μεταξύ τους, μας λεν αξιωματούχοι της Βαυαρίας,  με αποτέλεσμα όσοι εισέρχονται στη χώρα να καταγράφονται 3-4 φορές, ενώ κάποιοι ξεφεύγουν από τους μηχανισμούς ελέγχου χωρίς να καταγραφούν. “Μέχρι πρόσφατα δεν γινόταν πραγματικοί έλεγχοι για το αν κάποιος είχε πλαστό συριακό διαβατήριο ή όχι. Υπάρχουν ανθρωποι που δεν καταγράφονται, κανείς δεν ξέρει που βρίσκονται. Αυτό γινόταν και στο παρελθόν, δεν είναι τωρινή κατάσταση. Ανθρωποι που ζουν παράνομα, χωρίς χαρτιά, με τον φόβο της αστυνομίας” λέει η Κριστίνε Σλέτζερ, της Suddeutsche Zeitung.

Από τη στιγμή που θα περάσουν τα σύνορα με την Αυστρία, οι πρόσφυγες και μετανάστες θα καταγραφούν στα σύνορα, μετά στο κέντρο πρώτης καταγραφής και στο κέντρο φιλοξενίας του ομόσπονδου κρατιδίου και σε διάστημα έως έξι μηνών θα είναι σε θέση να υποβάλλουν αίτηση ασύλου στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση.

Υπολογίζεται ότι το 40% όσων εισέλθουν στην χώρα θα απελαθούν γιατί προέρχονται από ασφαλείς χώρες, κυρίως από τα Βαλκάνια. Όμως μέχρι πρότινος υπήρχαν τρόποι να αποφευχθεί η απέλαση: σε πρώτη φάση η αστυνομία ανακοινώνει στον προς απέλαση μετανάστη πότε θα έρθει να τον πάρει, ενώ αν κάποιος είναι άρρωστος ή σε ευάλωτη θέση (πχ έχει παιδί) η απέλαση αναβάλλεται.

 

Στο Lageso

 

“Θα βρω τρόπο να μείνω, θα προσπαθήσω να παντρευτώ μια Γερμανίδα, δεν ξέρω τι θα κάνω αλλά δεν υπάρχει περίπτωση να πάω πίσω.” μας λέει ένας  23χρονος Αλβανός που περίμενε στις ουρές του κέντρου καταγραφής Lageso στο Βερολίνο. Σε πρόσφατο δημοσίευμα τους οι New York Times  είχαν χαρακτηρίσει το κέντρο καταγραφής Lageso στο Βερολίνο ως το Ellis Island της Ευρώπης- αν και τα ελληνικά νησιά μοιάζουν περισσότερο με Ellis Island. Οι άνθρωποι εδώ στήνονται σε ουρές επί ώρες, διανυκτερεύουν ακόμα και στο πεζοδρόμιο για να ανανεώσουν τα χαρτιά τους που τους επιτρέπει να μένουν σε ξενοδοχεία και ξενώνες, να μετακινούνται δωρεάν μέχρι να κριθεί η αίτηση ασύλου και να λαμβάνουν επιδόματα της τάξης των 350 ευρώ για κάθε άτομο.

Όταν κριθεί ότι κάποιος δικαιούται να αιτηθεί ασύλου, μπορεί να μετακομίσει σε κάποιο ξενώνα ή διαμέρισμα αν έχει οικογένεια με παιδιά, με κόστος που καλύπτεται από την τοπική κυβέρνηση. Μέχρι να κριθεί αν δικαιούνται προστασίας διαμένουν σε μεγάλα δωμάτια, σε χώρους φιλοξενίας. “Υποτίθεται ότι θα έπρεπε να μένουν εδώ μόνο μερικές εβδομάδες, αλλά δυστυχώς η διαδικασία κρατά μήνες. Φοβάμαι τι θα συμβεί επειδή αυτό το διάστημα της αναμονής προκαλεί στους ανθρώπους κατάθλιψη ή επιθετικότητα ή και τα δύο” σημειώνει η κ. Στάινχοϊζερ. Ειδικά οι Σύριοι πρόσφυγες, που ήταν άνθρωποι της μεσαίας αστικής τάξης “δεν ήταν συνηθισμένοι να ζουν κάτω από τέτοιες συνθήκες. Κάποιος μου είπε σε μια στιγμή απόγνωσης ότι προτιμά να επιστρέψει πίσω κι ας κινδυνεύει να σκοτωθεί” προσθέτει.

Η ακροδεξιά καραδοκεί

Στο Lageso ένας Πακιστανός μας πλησιάζει για να μας πει ότι ο ξενώνας όπου έμενε πυρπολήθηκε από ακροδεξιούς και τώρα κοιμάται στο πάρκο. Έρευνα της εφημερίδας Die Zeit  καταγράφει συνολικά 222 περιστατικά επιθέσεων σε κέντρα μεταναστών (μεταξύ των οποίων 93 εμπρησμοί) με 104 τραυματισμούς, ενώ οι αρχές ασφαλείας αποδέχονται μόνο τις 120 περιπτώσεις. Όποιο από τα δύο νούμερα και να ισχύει, ευθύνες δεν έχουν αποδοθεί: υπήρξαν μόλις 4 καταδίκες και σε άλλες 8 περιπτώσεις απαγγέλθηκαν κατηγορίες.

Οι περισσότερες αντιδράσεις εντοπίζονται στην ανατολική Γερμανία, όπου δεν υπήρχε εξοικείωση με την έννοια τη πολυπολιτισμικότητας και συνύπαρξη με ξένους, μας λεν τόσο αξιωματούχοι όσο και δημοσιογράφοι στο Βερολίνο. Πράγματι, η έρευνα της Die Zeit αναδεικνύει “πρωταθλήτρια” τη Σαξονία με 64 υποθέσεις (ή 1,58 ανά 100.000 κατοίκους). Στην πρωτεύουσα του κρατίδιου, Δρέσδη, οι οπαδοί του ισλαμοφοβικού κινήματος Pegida πραγματοποίησαν προ ημερών μια ακόμη συγκέντρωση με 12.000 διαδηλωτές.

Έκρηξη αλληλεγγύης

Στις αρχές Σεπτεμβρίου, όταν άρχισαν να καταφθάνουν τα μεγάλα μεταναστευτικά κύματα οι πολίτες υποδέχονταν τους πρόσφυγες με ζεστά χαμόγελα, και πλακάτ που έγραφαν  «καλώς ήλθατε», ενώ οι δωρεές των εθελοντών ήταν τόσο πολλές η αστυνομία απηύθυνε έκκληση  να σταματήσουν να φέρνουν  στο σταθμό ρούχα και τρόφιμα. “Τη δεκαετία του ’90 κανείς δεν θα μπορούσε να φανταστεί ότι θα υποδεχόταν ξένους με αυτό τον τρόπο. Οι Γερμανοί είναι πλέον πολύ πιο ανοικτοί, η κοινωνία των πολιτών είναι ισχυρή” λέει η Κριστίνε Σλέτζερ. “Κάποια στιγμή είχαμε περισσότερους εθελοντές από πρόσφυγες” θυμάται η Μόνικα Στάινχοϊζερ που χαρακτηρίζει  αυτή την έκρηξη αλληλεγγύης την πιο σημαντική μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, μεγαλύτερη ακόμα και από αυτήν που εκδηλώθηκε με την επανένωση Ανατολικής και Δυτικής Γερμανίας. Ωστόσο φοβάται ότι αυτή η ατμόσφαιρα μπορεί να αλλάξει αιφνιδίως. “Εάν παρατείνεται επί μακρόν η διαδικασία καταγραφής, αν οι πολιτικοί συνεχίζουν να χωρίζουν τους πρόσφυγες σε καλούς και κακούς, θα δημιουργηθούν εντάσεις” προβλέπει.

 

Από την Αθήνα 

 

στα κοντέινερς του Μονάχου

Στις αρχές επικρατούσαν τριτοκοσμικές συνθήκες σε κάποιους χώρους συγκέντρωσης προσφύγων, όπως μας λέει η κ. Στάινχοϊζερ. Στην πορεία τα πράγματα άλλαξαν. Στην πόλη του Μονάχου υπάρχουν σήμερα περί τους 12 ξενώνες φιλοξενίας προσφύγων και μεταναστών. Επισκεφτήκαμε έναν εξ’ αυτών, χωρίς προηγουμένως να ειδοποιήσουμε τους υπευθύνους του χώρου, και διαπιστώσαμε ότι οι συνθήκες διαβίωσης είναι ανθρώπινες. Αν και πρόκειται για μια κατασκευή από κοντέινερς, ο χώρος είναι καθαρός και οργανωμένος, οι μετανάστες μένουν ανά δύο σε κάθε δωμάτιο, υπάρχουν κοινόχρηστες κουζίνες και πλυντήρια. Εκεί συναντήσαμε δυο Πακιστανούς, τον Αλί και τον Μοχάμεντ, 23 και 21 ετών. Ήρθαν στην Αθήνα όταν ήταν 12 ετών και τα τελευταία χρόνια δούλευαν σε εργοστάσιο πλαστικών. Μετά από μια δεκαετία στη χώρα μας, χωρίς νομιμοποιητικά έγγραφα αποφάσισαν να δοκιμάσουν την τύχη τους στη Γερμανία, ακολουθώντας το προσφυγικό ρεύμα. Και τι θα γίνει αν η αίτηση ασύλου απορριφθεί. “Δεν ξέρουμε, βλέποντας και κάνοντας” μας λεν σε άπταιστα ελληνικά.

Το στοίχημα της ενσωμάτωσης

Τρεις μήνες μετά την άφιξή τους οι πρόσφυγες πρέπει να αρχίσουν μαθήματα γερμανικής γλώσσας, απαραίτητο στάδιο για την είσοδο στην αγορά εργασίας. Το πιθανότερο είναι να δουλέψουν σε μια δουλειά κατώτερη των προσόντων τους, γιατί σύμφωνα με τον νόμο προηγούνται οι άνεργοι Γερμανοί και οι πολίτες της Ε.Ε. για την κάλυψη των κενών θέσεων. Η ομοσπονδιακή υπηρεσία μετανάστευσης εκτιμά ότι το 1/3 των προσφύγων, που είναι υψηλής κατάρτισης,  μάλλον θα προσπαθήσει να φύγει στις ΗΠΑ ή τον Καναδά, από το να περιμένει χρόνια μέχρι να μάθει τη γλώσσα και να ενσωματωθεί στην κοινωνία. Ένα τρίτο δεν έχει σχεδόν καμία κατάρτιση “αλλά το ποσοστό όσων δεν θέλουμε θα είναι μάλλον χαμηλό” σημειώνει Γερμανίδα αξιωματούχος της συγκεκριμένης υπηρεσίας.

Η Γερμανία επενδύει πολλά στο ζήτημα της γλώσσας και ίσως εκεί να εξαντλεί την προσπάθεια ενσωμάτωσης. “Στη Γερμανία που όλα είναι καθορισμένα, δεν ξέρουμε που ξεκινά και που τελειώνει η ενσωμάτωση” λέει ο Μουσταφά Τσακμάκογλου, σύμβουλος μεταναστευτικής πολιτικής στο δημοτικό διαμέρισμα Σαρλότενμπουργκ του Βερολίνου. Ο ίδιος μιλά από πρώτο χέρι, καθώς και ο ίδιος μετανάστευσε τη δεκαετία του ’70 από την Τουρκία. “Αν ζεις 30 χρόνια εδώ αλλά δεν έχεις την γερμανική υπηκοότητα δεν σε αναγνωρίζουν, θα πρέπει να αποδείξεις ότι ζεις και δουλεύεις εδώ, ότι είσαι ασφαλισμένος κλπ”. Για τους αξιωματούχους στο υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Πρόνοιας, Οικογένειας και Ενσωμάτωσης της Βαυαρίας (το  “υπουργείο του μέλλοντος” όπως γράφει στην είσοδο του κτίριου) “η ενσωμάτωση είναι ένας τρόπος να εξοικονομήσουμε χρήματα” γιατί οι καλά ενσωματωμένοι μετανάστες μπορούν να ενταχθούν πιο εύκολα στην αγορά εργασίας αντί να ζουν από τα επιδόματα και είναι λιγότερο πιθανό να δημιουργήσουν προβλήματα στο κράτος.

Στη Suddeutche Zeitung εγκαινιάστηκε πρόσφατα μια στήλη με τον τίτλο “was ist deutch?”/ “τι σημαίναι να είσαι Γερμανός”. Εκεί μια νεαρή εξηγούσε γιατί η ίδια αισθάνεται Γερμανίδα και γιατί οι γκάσταρμπάιτερ γονείς της Τούρκοι. δούλευαν πάντα σκληρά και δεν έμενε ποτέ χρόνος για να μάθουν σωστά τη γλώσσα και να ενταχθούν στη γερμανική κοινωνία. Πάντα είχαν στο μυαλό τους να επιστρέψουν στην Τουρκία, ακόμη και αν δεν το έκαναν ποτέ. Η Αϊλίν, μια άλλη νεαρή Τουρκάλα δεύτερης γενιάς, που συναντάμε σε μια εργατική συνοικία στο Μόναχο μιλάει άψογα γερμανικά -“αν δεν αναφέρω την καταγωγή μου δεν με καταλαβαίνουν”- όμως νιώθει ότι υφίσταται διακρίσεις. “Για τους Γερμανούς δεν είμαι μια από αυτούς”.

*μια περίληψη αυτού του κειμένου δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα “Θεσσαλονίκη” 7/12/201

---

Τι μου έμεινε από αυτό το ταξίδι;

Η ενσωμάτωση δεν επιτυγχάνεται μόνο με τα μαθήματα της γλώσσας. Υπάρχουν άνθρωποι που μιλούν άπταιστα γερμανικά αλλά νιώθουν ότι δεν είναι το ίδιο με τους Γερμανούς. Χρειάζεται δουλειά, ενδεχομένως όχι μόνο στο κομμάτι της κοινωνίας που δεν έχει γερμανική καταγωγή. Από την άλλη σκέφτομαι την Ελλάδα που δεν υφίσταται καν η έννοια (πόσο μάλλον οι πολιτικές ) της ενσωμάτωσης των μεταναστών. Σκέφτομαι ότι συνάντησα μια Ιρανή στην καγκελαρία και έναν Τούρκο στο δήμο του Βερολίνου να συμβουλεύουν τις αρχές για την προάσπιση των δικαιωμάτων των μεταναστών. Φαντάζεσαι έναν Αλβανό στο Μαξίμου και έναν Τούρκο στο Δήμο Αθηναίων;  Το σύστημα της Γερμανίας δεν είναι ούτε απόλυτα στεγανό, ούτε απόλυτα οργανωμένο. Βέβαια η μεγαλύτερη ανοργανωσιά των Γερμανών αντιστοιχεί στον ύψιστο βαθμό οργάνωσης των Ελλήνων, αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία.

Δεν θα πρέπει να υποτιμάται η συμβολή της Γερμανίας στην προσφυγική κρίση. Φιλοξενεί ήδη σχεδόν 1 εκατομμύριο και ο αριθμός αυτός ίσως διπλασιαστεί, αν συνεχιστεί ο πόλεμος στη Συρία. Αυτά, ενώ τα άλλα κράτη μέλη είναι απρόθυμα να δεχτούν μερικές χιλιάδες. Μέχρι να ενταχθούν στην αγορά εργασίας, θα περάσουν χρόνια. Στο μεταξύ το κράτος πρέπει να τους φιλοξενήσει και να επιδοτήσει τη διαβίωση τους. Ίσως το κόστος είναι μικρό για μια οικονομία με εξαγωγές 110 δισ. ευρώ… μηνιαίως, αλλά ενδεχομένως να είναι μεγαλύτερο σε επίπεδο κοινωνίας. Εκτιμώ ότι η Μέρκελ θα επιμείνει στο στόχο της είτε τα κίνητρα της είναι ανθρωπιστικά, είτε οικονομικά είτε και τα δυο. Μπορεί να κάνει μανούβρες αλλά θα επιμείνει. Πάντως, η Γερμανία σχεδιάζει με το βλέμμα εντός συνόρων. Το τι γίνεται μέχρι να φτάσουν οι πρόσφυγες μέχρι τα σύνορά της φαίνεται να μην την αφορά. Ούτως ή άλλως ευρωπαϊκή πολιτική δεν υπάρχει, είναι ο καθένας μόνος του.